در ادای حرکات کوتاه در زبان فارسی و عربی تفاوت محسوسی مشاهده می شود.به طوری که بدون فراگیری دقیق ودرست آن، بیان کلمات وجملات قرآنی با لحن عربی میسر نمی باشد.البته این تفاوت در کسره و ضمه وضوح بیشتری دارد و به همین جهت ابتدا مسائل مربوط به کسره وضمه را مورد بررسی قرار می دهیم.ابتدا به تعریف این حرکات می پردازیم.
فصیح خوانی قرآن کریم
مخارج حروف
مخرج در لغت به معنای محل خروج و در تجوید عبارت است از محل خروج و اداء حروف زبان عربی مانند لبها که محل تلفظ و اداء سه حرف م-ب-و است.با اندکی دقت و مقایسه حروف عربی با زبان بخوبی مشخص می شود که یادگیری همه حروف لازم نیست و در میان ۲۸ حرف زبان عربی فقط تلفظ ۱۰ حرف با زبان فارسی تفاوت دارد.این ده حرف عبارتند از ث،ح،ذ،ص،ض،ط،ظ،ع،غ،و.
البته بسیاری از اساتید بر این عقیده اند که تلفظ تمامی حروف در فارسی و عربی با یکدیگر تفاوت دارد.
تلفظ حرف واو
حرف واو در زبان فارسی از اتصال و تماس نوک دندانهای بالا با لب پایین پدید می آید و لی در عربی از میان دو لب و باحالتی شبیه غنچه شدن آنها تلفظ می گردد.درادای این حرف نباید با شدت هوا را از دهان خارج کنیم.حال با تلفظ این حرف در کلمات تسلط خود را افزایش دهید.
تلفظ حرف عین
حرف عن در فارسی مانند الف/همزه تلفظ می شود.ولی در عربی عضلات حنجره منقبض می گردد تا عین کمی غلیظ ادا شود.البته اب نرمی و کشش که از آن می توان به انعکاس صوت در حلق تعبیر نمود. صدای عین در حال سکون امتداد پذیر ولی هنگام تلفظ الف/همزه امتداد ناپذیر است.
حرف ثاء در زبان فارسی مانند سین تلفظ می شود ولی در عربی سر زبان به لبه دندانهای پیشین بالا متصل گردیده و هوا به بیرون دمیده می شود.
حرف ذال در فارسی مانند حرف زاء تلفظ می شودولی در عربی سر زبان به لبه دندانهای پیشین بالا متصل گردیده و با دمیدن هوا و فشار مختصری که روی زبان آورده می شود حرف ذال (البته بطور ظریف ونازک یعنی با حالت افقی دهان(ترقیق) تلفظ می گردد. حرف ذال را با حرکات مختلف باحرف زاء مقایسه کنید.
حرف طاء در زبان فارسی تاء تلفظ می شود.ولی در عربی درشت و پرحجم ادا می گردد.بدین معنا که تقریبا انتهای زبان به سمت سقف دهان برجسته شده و دهان به حالت عمودی قرار می گیرد.(حالت تفخیم).حرف طاء را با حرکات مختلف ادا نموده و با تاء مقایسه کنید.
حرف ظاء در زبان فارسی مانند زاء تلفظ می شود.ولی در عربی مانند ذال از تماس سر زبان با دندانهای پیشین بالا ایجاد می گردد. با این تفاوت که صدا درحرف ظاء درشت و پرحجم و دهان تقریبا بحالت عمومی در می آید.حرف ظاء را با اشکال مختلف تکرار نموده و با ذال مقایسه کنید.
حرف صاد در زبان فارسی مانند سین تلفظ می شود.برای مثال صابون را سابون ادا می کنیم.ولی در عربی صدا پر حجم و درشت می شود.یعنی تقریباً انتهای زبان به سمت سقف دهان برجسته شده و دهان به حالت عمودی قرار می گیرد.(حالت تفخیم)نکته : دقت کنید که هنگام تلفظ حرف صاد صدای سوت شنیده نشود.
حرف ضاد در زبان فارسی مانند زاء تلفظ می شود.مانندکلمه ضمانت که در فارسی زمانت خوانده می شود.ولی در عربی کناره های زبان به دندانهای آسیای بالا (سمت چپ یا راست) می چسبد و با صدای پر حجم و درشت تلفظ می گردد.یعنی دهان به حالت عمودی در می آید (صفت استعلاء).به عبارت دیگر می توان گفت ضاد تقریباً مانند یک دال درشت است. نکته : دقت کنید که ضاد را مانند ظاء از نوک زبان و دندانهای پیشین تلفظ نکنید.
حرف غین نرم تلفظ می شود.به گونه ای که صوت آن در حال سکون امتداد پذیر است.(شبیه غرغره کردن.محل تلفظ حرف غین ناحیه حلق و هم مخرج با حرف خاء می باشد ولی خراش و خشونت صدای خاء را ندارد.).اما صدای قاف محکم و در حال سکون امتداد ناپذیر است.
استعلاء و استفال
این مبحث یکی از مهمترین ممیزه های لهجه عربی از لهجه های غیر عربی ، از جمله زبان فارسی است که تأثیر مستقیم در بیان حروف دارد.در زبان فارسی هنگام اداء حروف اگر متصل به الف مدی باشند دهان به یک صورت گشوده می شود آن هم به صورت عمودی.مانند بابا.ولی در زبان عربی دهان به هنگام اداء حروف دو حالت پیدا می کند.
تفخیم و ترقیق
آخرین بحث محوری در اصول اساسی فصیح خوانی در قرائت قرآن کریم مبحث تفخیم و ترقیق است که این باب خود به سه بخش تقسیم می شود.
کلام امیر
کمترین حقی که از خدای سبحان بر گردن شماست
این که از نعمت های او در راه نافرمانی اش یاری نباید خواست .
خدمات
نور علی نور
عن الفضیل بن یسار عن ابی عبدالله (علیه السلام ) قال سمعته یقول : ان الذین یعالج القرآن و یحفظه بمشقه منه و قله حفظ له اجران
** از فضیل بن یسار نقل شده که گفت: شنیدم امام صادق (علیه السلام) می فرمود: همانا کسی که با قرآن همدم است و آن را با مشقت و کمی حافظه حفظ می کند دو اجر دارد**
ترجمه اصول کافی- ج 6 ص 407
